Kan technologie ongelijkheid verkleinen?

De Amerikaanse openbare omroep lanceerde in de jaren ‘60 Sesamstraat om kinderen uit achterstandswijken beter op de school voor te bereiden. Ook tijdens corona wordt leerstof verpakt in een audiovisueel of technologisch jasje. Orhan Agirdag, professor in de pedagogische wetenschappen (KU Leuven): ‘Technologie in het onderwijs kan gelijke kansen positief beïnvloeden.’

Illias Teirlinck

Vergroot het afstandsonderwijs vandaag de kloof tussen kansarm – kansrijk?

Orhan Agirdag : “De voorbije weken hoorden we vooral terechte pessimistische klanken. Tienduizenden gezinnen zitten zonder pc of internet. Een computer kost meer dan handboeken en werkbundels. Kinderen missen voldoende digitale vaardigheden en een aparte kamer om te werken. Zo lijkt digitalisering gelijke kansen te ondergraven, maar eigenlijk is het slechts een drempel om eraan te beginnen. Zodra je die wegwerkt en zorgt dat iedereen goed online kan, biedt technologie nét voordelen.”

Hoe kan je technologie slim inzetten om ongelijkheid te verkleinen?

Orhan Agirdag : “Leraren gebruiken al jaren gespecialiseerde apps en websites als oplossing voor concrete hindernissen. Zieke kinderen zitten in hun slaapkamer toch in de klas, dankzij de technologie van Bednet. Dyslectische leerlingen gebruiken voorleessoftware. Voor leerlingen met dyscalculie bestaat er compenserende software.”

“Technologie verhelpt niet alleen individuele problemen, nu zet de leraar haar ook in moeilijke maatschappelijke tijden in. Heel veel derde-wereld-studenten gebruiken gratis online platformen (MOOCS) die universiteiten aanbieden. Zo ontsluit technologie kennis voor iedereen.”

En adaptieve software? Kan je met oefeningen op maat ook de onderwijskloof verkleinen?

Orhan Agirdag : “Je kan leerlingen via een goed ontworpen adaptieve leeromgeving met individuele tussenstappen of wat meer tijd meekrijgen naar het klasniveau. Met gerichte oefeningen zet zo’n adaptief programma dan in op inclusie. Want in te ver doorgedreven technologie op maat of online differentiatie schuilt ook een gevaar. Geef je nog hetzelfde kwaliteitsvolle onderwijs aan alle kinderen? Sterker: je riskeert met verschillende latten te werken en de kloof tussen leerlingen te vergroten.”

“Met de KU Leuven, UGent en VUB ontwikkelden we een leeromgeving voor het basisonderwijs met thema’s uit wereldoriëntatie in 7 talen. Als je leerling goed is in Frans, maar hij krijgt alle lessen in het Nederlands, kelderen zijn kansen. Daar pas je met deze leeromgeving, die de leerstof ook altijd in het Nederlands weergeeft, een mouw aan.”

“Een Poolse leerling die het woord ‘weekend’ niet begrijpt in een vraag over tijden, kan snel met de taalswitch-knop vertalen. Zodra hij de betekenis snapt, vlotten zijn oefeningen Nederlands beter. We merken dat anderstalige leerlingen niet in hun thuistaal blijven hangen. Driekwart van hun tijd gebruiken ze de leeromgeving in het Nederlands.”

Kampt adaptieve technologie ook nog met kinderziektes? Zoals tikfouten die te zwaar doorwegen of algoritmes met vooroordelen?

Orhan Agirdag : “Ja. Vooral omdat wij, als leraren, vaak voor het eerst nieuwe technologieën inzetten. Als je in een programma een correct antwoord input, moet je ermee rekening houden dat een leerling het misschien niet exact hetzelfde verwoordt. Bijvoorbeeld een lidwoord vervangt door een persoonlijk voornaamwoord. De computer herkent het antwoord niet en ‘zegt nee’. Terug naar de startoefening. Als leraar moet je een algoritme altijd controleren. En ingrijpen als de computer te kort door de bocht gaat.”

Hoe kan technologie nog meer inzetten op inclusie?

Orhan Agirdag : “Via ‘universal design for learning’ (UDL), kan je een les of leeromgeving ontwerpen die voor niemand een hinderpaal is. Denk aan automatische vertalingen en ondertiteling die leerinhouden ontsluiten in oneindig veel talen en/of voor slechthorende leerlingen.”

“Door te variëren met leerstof-dragers bereik je meer leerlingen. Kinderen uit hoger opgeleide gezinnen groeien op met tekst, op papier of scherm. Bij andere gezinnen is de beeldcultuur belangrijker. Algemeen geldt: elk kind start ongeveer op gelijke voet met beeld-kennis, de verschillen in tekstbeheersing zijn groot.”

“Daarom vergroten de kansen van leerlingen als je leerstof audiovisueel aanbiedt. Een voorbeeld: dankzij audioboeken ontdekken sommige leerlingen het plezier van verhalen. Wie weet stimuleert dat ze. Grijpen ze naar de papieren versie als het volgende boek van een reeks nog niet in de audio beschikbaar is.”

“Audiovisuele ondersteuning betekent niet dat de tekst onbelangrijk wordt. Als je hem aanvult met beeldmateriaal of audio, heb je geen kwaliteitsverlies voor de leerlingen uit hoger opgeleide gezinnen, maar wel leerwinst voor de andere leerlingen.”

Illias Teirlinck

Kan je met technologie je lesinhouden opentrekken voor meer leerlingen?

Orhan Agirdag : “Het gewoon onderwijs is nu ook sterk gepersonaliseerd, maar dan vooral op een bepaald type: de leerling uit de hogere middenklasse. Lang niet alle kinderen komen uit zo’n gezin. Om maar 1 cijfer te noemen: 1 op 3 kinderen die in Vlaanderen geboren worden, spreekt een andere thuistaal. Andere leerlingen praten geen standaardnederlands thuis. Handboeken focussen daarnaast nog steeds op heterokoppels. Niet iedereen herkent zich daarin.”

“Onderwijs heeft als taak iedereen evenveel kansen te geven, iedereen mee te nemen. Je kan technologie gebruiken om inclusief te werken. Bied multiperspectiviteit aan. Laat je leerlingen Wikipedia-pagina’s vergelijken over de Val van het Romeinse Rijk. Hoe verwoordt Wikipedia dat in het Nederlands, en hoe in het Turks? Zo ontdekken de leerlingen hoe verschillende werelddelen een historische gebeurtenis anders bekijken én ze trainen hun mediawijsheid door de bronnen kritisch te vergelijken. Of laat je leerlingen skypen met leeftijdsgenoten aan de andere kant van de wereld. Vraag die leerlingen hoe zij de actualiteit ervaren.”

Wat met de privacy? Krijgen we via online lessen niet te veel inkijk in het leven van de leerlingen?

Orhan Agirdag : “Je kan de privacy van leerlingen gemakkelijk beschermen. Tijdens live sessies kunnen zij bijvoorbeeld hun achtergrond ‘blurren’ of hun woonkamer vervangen door een paradijselijk eiland. Die mogelijkheden fascineren me. Ik wil de invloed van die ‘blurring’ op de vooroordelen van de leraar onderzoeken. Gedraagt de leraar zich dan anders tegenover de leerling? Laat leraren hun evaluatie beïnvloeden door de (sociale) achtergrond van de leerling? Een interessant thema.”

____________________________________________________________________________________________________

Bingel, Xnapda, Bookwidgets en Hot Potato’s veroverden de Vlaamse huiskamers tijdens de coronacrisis. Maar er is nog veel meer op de markt. Met deze websites en apps kan je je lessen en huiswerk in een andere vorm gieten, ook na corona.

  • onderwijsgaatviraal.be is een website van de KU Leuven en biedt een overzicht van gratis digitale tools per onderwijsniveau en vak, en coaching.
  • Alinea is een adaptieve app voor schrijf- en leesondersteuning.
  • Lezergame is een speelse leestraining-game voor beginnende of vastgelopen lezers
  • Op Oefenweb.nl vind je de online oefenprogramma’s Rekentuin en Taalzee. Deze tools passen nieuwe oefeningen automatisch aan het niveau van de leerling aan. Leerlingen krijgen ook onmiddellijk feedback. Sommige scholen gebruiken Snappet, een gelijkaardige tool.

____________________________________________________________________________________________________

Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Klasse is een multimediaal magazine over en voor onderwijs.

Type locatie:

Comments

Je moet ingelogd zijn om te kunnen reageren