Een kleine diverse school zet in op alle leerlingen volgens de Slim Fit methode
Een kleine school in een kleine gemeente, met een grote diversiteit aan leerlingen, zowel qua nationaliteit als qua mogelijkheden. Dat is basisschool De Zevensprong in Dessel. Enkele jaren geleden namen An Swerts als coördinator, samen met schooldirecteur Stijn Janssens, het roer over.
Kleine school, grote verandering
“We zijn met twee gestart in 2016 en hebben eerst een jaar meegedraaid in de gewone werking. We dachten samen met ons team na over onze kernwaarden en onze droom op onderwijs. De scholengroep waar de school deel van uitmaakt, gaf ons het mandaat om meer op een ervaringsgerichte manier te werken.
Op onze school lagen heel wat uitdagingen. De school kent een heel divers publiek: leerlingen met verschillende nationaliteiten, leerlingen met heel verschillende leerstijlen en leerlingen met verschillende leertempo’s. We dachten na over hoe we deze kleine school in deze kleine gemeente slimmer konden organiseren voor een optimale continuïteit. Zo kwamen we terecht bij de Slim Fit en beslisten we onder andere om te werken in units."
Vakspecialist per ontwikkelingsdomein
"Onze school telt drie units: de onder-, midden- en bovenbouw. We herschreven de leerplandoelen in leerlijnen en ontwikkelingsdomeinen en kozen voor vakspecialisten. Zo zijn er bij de kleuters drie gebieden waar we rond werken: het motorisch gedeelte, taalontwikkeling en sociale vaardigheden én cognitieve functies (STEM, ontwerpend en onderzoekend leren).
Per ontwikkelingsdomein kozen we een leerkracht die zich daarin specialiseert. Dat ging zo goed als natuurlijk, iedereen schoof in een domein dat bij hem/haar past, dat bij zijn of haar talenten past.
De dag begint met de jongste en oudste kleuters apart. Daarna gaan de deuren open en leren alle 45 kleuters samen. Er zijn drie lokalen, per ontwikkelingsdomein en ook de materialen per ruimte zijn daarop afgestemd. De kinderen kiezen meestal zelf wie waar werkt en met wie. Kleuters gaan op die manier heel zelfregulerend aan de slag. Is het te druk in één lokaal, dan zoeken ze een ander plekje. De kleinste kleuters leren ook veel bij van de grotere kleuters en dat werkt positief op het leerproces, zowel inhoudelijk als sociaal-emotioneel.
Ook voor de leerkrachten is dit een verademing: ze staan er nooit alleen voor. Is er een kleuter waar er wat zorgen over zijn? Dan kunnen ze met drie rond de tafel gaan zitten en kijken hoe ze dat samen kunnen aanpakken. Het brengt extra handen op de werkvloer en vermindert de draaglast."
Instructiegroepen en gedeelde lesblokken
"In de lagere school, splitsten we de leerling op in midden en bovenbouw. Beide units hebben 2 vaklokalen met 2 vakleerkrachten: enerzijds STEM en anderzijds taal en communicatie.
In de lagere school werken we wel nog met aparte instructiegroepen in het eerste en het vierde leerjaar. De kinderen hebben les in drie blokken van twee lesuren. Na elke blok is er pauze en wisselen ze van leerkracht. Eten gebeurt samen en op vrijdag gaat iedereen actief samen aan de slag per unit."
Eén thema per periode
"Wij werken met een thema per periode. Elke periode start met 1 à 2 introductieweken. Hierin werken we met de leerlingen aan schoolregels, een positief groepsproces en bereiden we een uitstap voor. Deze periode is dat bijvoorbeeld ‘ De wereld in Dessel, Dessel in de wereld’ waarin we werken rond de eigen gemeente en dan uitzoomen naar de wereld.
In niet-corona tijden koppelen we een uitstap aan elk thema. Op die manier garanderen we dat de kinderen met dezelfde bril beginnen aan de leerstof. We trokken naar het bos, waar we op zoek gingen naar informatie om nadien in de klas te werken aan mens en maatschappij, wetenschap en techniek.
De kinderen verzamelen alle materialen op de toontafel. Van daaruit gaan we verder op onderzoek: welke planten zijn dit? Hoe werkt het gemeentehuis? We sluiten elke periode af met een toonmoment, een filmpje of een krantje waarin we ons leren zichtbaar maken aan elkaar en aan de ouders.
We werken niet met klassieke rapporten, wel met een doelen-rapport, waar we aan de hand van schalen (geen punten) laten zien waar het kind staat ten opzichte van de specifieke doel: kan het bv. al zelfstandig lezen? Heeft het nog hulp nodig van de juf? Of heeft het kind het lezen al zo goed onder de knie en kan het andere kinderen helpen? We omschrijven naast kennisdoelen ook de executieve functies: vb. hoe ga ik met anderen? Kan ik mijn werk plannen? Kan ik mijn aandacht houden? Kan ik doorzetten wanneer het moeilijk is? … dat geeft een breder en meer totaalbeeld van de leerling."
Montessori om breder te differentiëren
"We werken tijdens onze lessen vooral met Montessori-materialen waarin we vertrekken van heel concreet handelen. Kinderen gaan ermee aan de slag en leren conceptueel denken, zodat ze het in de vingers krijgen vooraleer we de overstap maken naar het abstracte. Dit kan voor elk kind op een ander moment zijn.
Het materiaal geeft ons de mogelijkheid om breder te differentiëren en om zelfstandiger te leren. Voorlopig is onze werking nog vooral leerkrachtgestuurd, maar we willen verder investeren en groeien zodat we nog meer kunnen werken vanuit de leerling en meer aan de slag kunnen met microteaching op maat van alle leerlingen. In de toekomst willen we verder groeien naar een volwaardige Montessorischool."
Gedeelde lasten en inzetten op talenten
"Voor dit systeem is er uiteraard heel wat overleg nodig: Zowel voor het maken van een dagplanning als voor het begeleiden van leerlingen. Daarom houden we maandelijks een unitoverleg om praktische en didactische zaken te bespreken. Dat geeft ons ook de mogelijkheid om elke maand bij te sturen.
Onze leerkrachten merken de meerwaarde van ons nieuwe systeem. En ook al brengt verandering altijd weerstand, ze zouden niet meer terug willen. Vooral de gedeelde verantwoordelijkheid en het optimaal kunnen benutten van de eigen talenten, werkt echt goed.
Zoals bij alles is dit een proces met vallen en opstaan. We zien de motivatie bij de kinderen stijgen, net als het eigenaarschap over het leerproces. Onze leerlingen hebben het helemaal omarmd. Voor sommige ouders wat het moeilijk om los te komen van het meer traditionele onderwijs. Het blijft een uitdaging om ouders de meerwaarde te laten inzien van een diverse school. Soms zijn ouders ook bang dat hun kinderen hierdoor leerkansen zouden missen.
Elke school heeft zijn eigenheid, maar wil je zelf een veranderingsproces aangaan in je school? Start dan met de vraag: van welk onderwijs droom je met je team? Start van gemeenschappelijke doelen. Voor onze school zijn die doelen een houvast en we grijpen er nog regelmatig naar terug. Daarnaast zijn ook de motivatietheorie en het onderwijsonderzoek van John Hattie kapstokken voor ons. We baseren ons vooral op wetenschappelijk onderzoek om te kijken wat we kunnen integreren in onze werking."
Wil je meer weten over hoe An en haar team dit aanpakken? Ga zelf met hen in gesprek via [email protected]