Kernboodschap
Het Atheneum Brussel voelt in haar onderwijs de polsslag van de creatieve en bruisende stad rondom haar. Cultuureducatie stroomt door ieders aders en zorgt voor prikkelende en authentieke projecten. De focus op een brede kunst- en cultuurbeleving daagt de leerlingen uit, prikkelt hun nieuwsgierigheid, verruimt hun blik op de wereld.
Algemene gegevens
Atheneum Brussel, Gemeenschapsonderwijs
Onderwijsvorm: ASO, studierichtingen zie www.atheneumbrussel.be.
Aan het woord
Aan het woord: Viviane Smekens, directeur; Kim Van Waeyenberghe, coördinator
Portret
1. Vat krachtig samen waarin je vernieuwend bent.
Waar we als school sterk in zijn, heeft met een combinatie van diverse elementen te maken: een jonge, pas opgerichte school, duidelijke keuzes in het pedagogisch project, leerkrachten en leerlingen die hierdoor begeesterd raakten. Onze leerlingen laten opgroeien tot creatieve geesten en empathische, weerbare wereldburgers is voor ons onlosmakelijk verbonden met een sterke alomtegenwoordige cultuureducatie.
Het Atheneum Brussel is een nieuwe school, gestart in september 2011. We merkten in die periode dat het centrum van Brussel weer aantrekkelijk werd voor jonge mensen. Dat gaf potentieel voor een nieuw publiek. We plaatsten een advertentie ‘school zoekt leerlingen’ en zo konden we een eerste graad opstarten, met het eerste en tweede jaar samen (6-7 leerkrachten voor 18 leerlingen). Tegelijk wilden we de school een eigen identiteit geven. ‘Artistieke vorming’ en ‘cultuureducatie’ waren onze insteken. We werkten een pedagogisch project uit met als uitgangspunten: ‘de stad is als een groot klaslokaal’, ‘we besteden veel aandacht aan kunst en cultuur’. Het was deels koffiedik kijken: wie gaat hier op afkomen? Maar onze keuze bleek bij ouders en leerlingen aan te slaan. Bovendien konden we langzamerhand een geëngageerd team samenstellen. Dat zijn vooral jonge mensen, toen pas afgestudeerd, die duidelijk voor de stad kozen als woonplek. Zij waren enthousiast over ons pedagogisch project en wilden maar al te graag hier starten. Zo kun je met een frisse ploeg iets nieuws opbouwen. Nu tellen we al 164 leerlingen en gaan we op zoek naar meer ruimte.
2. Wat is de drijfveer, de dwang of drang om te vernieuwen?
Onze drijfveer is het pedagogisch project: kunst en cultuur centraal stellen. Het zit in de kern van alles wat we doen. We verwijzen ernaar in alle vakken, ook als dat minder evident lijkt. We hechten veel belang aan een intense kruisbestuiving tussen de school en het creatieve talent van de stad. Dat houdt niet alleen in dat de lessen zoveel mogelijk het klaslokaal overstijgen maar ook dat we, letterlijk, naar buiten treden om het culturele en artistieke leven in onze stad tegemoet te treden. De focus op een brede kunst- en cultuurbeleving moet de leerlingen uitdagen, hun nieuwsgierigheid prikkelen, hun blik verruimen en hun interesse in kunst en cultuur aanwakkeren en vergroten. De leerkracht is hierbij een belangrijke coach die zich sturend, zorgzaam en inspirerend opstelt. Van hem wordt verwacht dat hij de stad, de kunst en de cultuur zoveel mogelijk integreert in de lessen. De teksten, werkvormen, onderwerpen, enzoverder worden gekozen in functie van dit pedagogisch project.
We stimuleren dat leerkrachten elkaar inspireren. Zo kan een leerkracht Kunstgeschiedenis een tentoonstelling bezoeken samen met haar collega’s Frans en Geschiedenis. Zij leggen dan in hun vakken de link met het thema van de tentoonstelling. Zo breng je ook eenheid in je vakken. Een thema komt dan in diverse vakken met diverse perspectieven aan bod, en niet fragmentarisch verspreid over verschillende jaren. In onze verdere professionalisering als team blijft de impact van cultuureducatie centraal staan.
3. Wat geeft energie om dit te realiseren? Wat maakt dat je vernieuwing slaagt/zal slagen?
De bezieling van de leerkrachten. De positieve feedback van ouders. Het feit dat leerlingen graag naar school komen. Dat zijn belangrijke signalen dat we op het goede spoor zitten. Onze aanpak blijkt te lonen: vakoverschrijdend werken, benutten van de stad, themamaanden en projectweken, …
Elke maand – op december en juni na – werkt de hele school rond een welbepaald thema: mensenrechten, mobiliteit, 11.11.11, werk, migratie, gender, ecologie … Twee of drie leerkrachten ontfermen zich over een thema, werken het helemaal uit, brengen hun medecollega’s op de hoogte en bieden informatie en lessuggesties aan. De themamaanden stimuleren de leerkrachten om ‘uit het klassieke patroon’ te denken, want er is veel meer te doen met leerlingen dan wat in het leerplan staat. Bovendien dagen we hen uit in het zoeken van ‘ingangen’ in de leefwereld van de leerlingen, zodat zij gemotiveerd en geïnteresseerd raken in het vak. Naast themamaanden kennen we ook projectweken zoals een filmweek, een genderweek, … Met ons project cultuurbarbaren willen we de leerlingen aansporen om samen met een begeleidende leerkracht na de schooluren cultuur op te snuiven in Brussel. Samen gaan ze minstens één maal per maand, geheel vrijblijvend, naar een theaterstuk, een voorstelling of een film kijken.
Dat is overigens niet het enige wat we op poten zetten. We organiseren ook fietsworkshops waarbij we hen leren fietsen in orde te stellen, waarna de leerkracht aardrijkskunde met de leerlingen een fietstocht maakt langs het kanaal Brussel-Charleroi. We bieden nieuwe vakken aan, Journalistiek bijvoorbeeld of Stadslabo. We werken samen met het Kaaitheater, Bronks, Passa Porta, … Naast de vele culturele uitstappen die we organiseren, krijgen literatuur en kunst de plek in onze lessen die ze verdienen.
We werken ook samen met externe partners om het laatste onderzoek ter zake meteen om te zetten in de praktijk. Zo werken we sinds vorig schooljaar nauw samen met De Scholen Da Vinci in Sint-Niklaas. We raadplegen experts zoals Lode Vermeersch die sinds 2012 onderzoek doet rond het belang van cultuureducatie en de daaraan gekoppelde nieuwe inzichten vanuit cognitief wetenschappelijk onderzoek. Door deze samenwerkingen stapten we mee in het project ‘Cultuur in de Spiegel’ dat doorheen de komende jaren meer vorm zal krijgen.
4. Indien je al effecten/impact van de vernieuwing ziet, welke zijn die? Voor welke deelgroepen (leerkracht, team, leerlingen, ouders, …) zie je effecten?
We hebben een sterke leerlingen en een sterke ouderraad. Hun enthousiasme en engagement zeggen ons indirect dat we goed bezig zijn. In de leerlingenraad zitten leerlingen van het eerste tot en met het zesde jaar. Zij zijn betrokken bij de opendeurdag, het schoolfeest, Milieuzorg op School, het anti-pestbeleid, … De straat van onze school is verkeersvrij gemaakt op initiatief van onze leerlingen!
In juni 2016 studeerden onze eerste leerlingen af. Van hen kregen we de mooiste complimenten: dat ze hier in politiek, in kunst en cultuur geïnteresseerd zijn geraakt, dat ze – na soms een lastige schoolmoeë periode elders – hier graag naar school kwamen. Daarvoor doe je het uiteraard.
5. Wat zijn mogelijke hindernissen, onzekerheden bij de vernieuwing? Op welk vlak kun je ondersteuning of hulp gebruiken?
We kenden uiteraard de typische kinderziekten van een nieuwe school. We hadden nog niet echt een structuur, geen werkgroepen, weinig ervaring in het team, er was geen leraarskamer, … Dat leidde aanvankelijk tot vele overuren werk en soms tot onderlinge spanningen. Die hebben we stelselmatig aangepakt. We denken voortdurend aan uitbreiding en we hebben nu een fulltime coördinator.