Big ideas zijn vraagstukken die overal ter wereld en in alle tijden relevant zijn. Denk aan de verhouding tussen mannen en vrouwen. Wat gebeurt er nu als je je (cultuur)lessen ophangt aan zo’n big idea? Klaar voor een groots effect?
“Een big idea is een universeel cultureel-maatschappelijk vraagstuk. Je kan het onderzoeken binnen verschillende wetenschappen en disciplines”, zegt Katrien Denaeyer, docent aan de lerarenopleiding van de Arteveldehogeshool in Gent. Ze doceert het vak Project Kunstvakken (PK). Haar studenten zijn cultuureducatoren-in- spe die geknipt zijn voor projectwerk met leerlingen tussen 10 en 16 jaar.
Beschouwen, nuanceren, creëren
“Stel dat we rond het big idea ‘Helden’ werken,” verduidelijkt Katrien, “dan onderzoeken we welke eigenschappen een held heeft. Waarom valt hij soms van zijn sokkel? Waarom is Superman niet de held van iedereen? Welke gevaren brengt een heldenstatus met zich mee? In onze opleiding voeren we dat onderzoek vanuit artistieke creaties uit alle kunstvormen. Hoe presenteren die een held? Wat leert ons dat over verschillen en evoluties?”
“Door goed gekozen werken te beschouwen en te bespreken nuanceren leerlingen hun mening over het big idea. En dan gaan we muzisch aan de slag. Zo wordt een workshop cultuur veel meer dan gewoon een knutselwerkje maken. Kunst en cultuur mag dan leuk zijn, we maken er met deze aanpak wel serious business van.”
‘Zo wordt een workshop cultuur veel meer dan gewoon een knutselwerkje maken’
Waarom moeten we dat kennen?
Student lerarenopleiding Marie Lippens behoort tot de eerste lichting die met de big idea-didactiek is opgeleid. “Zo laten we ook onze leerlingen over die relevante onderwerpen nadenken. In de klas hoor je vaak ‘Waarom moet ik dat kennen?’ Kinderen en jongeren hebben de indruk dat ze nutteloze, geïsoleerde feitjes moeten studeren. Net omdat een big idea inzetbaar is in verschillende domeinen, voelen ze met deze aanpak duidelijker dat het hun ook aanbelangt.”
Iedereen in een wit pak
Marie gaf tijdens haar stage workshops van 2 lesuren in een traditionele lagere school:“Daarin nderzocht ik met de leerlingen bijvoorbeeld het big idea ‘Ons toekomstbeeld’.”
“Tijdens een eerste workshop gebruikte ik de mode als invalshoek. Ik toonde absurde creaties van modeontwerpers, maar de leerlingen voorspelden een heel andere toekomst. Ze waren ervan overtuigd dat iedereen op elkaar zal gelijken en dat we allemaal witte kostuums zullen dragen. Op zulke opmerkingen ga ik graag door in een kort gesprek. Met vindmateriaal maakten ze op een medeleerling een kostuum voor de toekomst.”
Een andere workshop vertrok vanuit Jerry’s Map. Kunstenaar Jerry Gretzinger maakte een gigantische landkaart van het niet-bestaande land Ukrania. “We keken naar een korte docu over zijn werk en we spraken over hun eigen dorp of stad. Wat is belangrijk voor een fijn dorp? Wat mis je zelf? Zo hadden we het over architectuur en ruimtelijke ordening.”
“Voor de creatieve uitwerking kreeg elke leerling een stuk van een groot paneel. Er stonden cirkels en strepen op en samen vormden al die panelen de kaart van een nieuw dorp. Ze moesten de vakken op hun stuk inkleuren en er een functie aan geven. Dat vroeg overleg, want een autostrade – of misschien maakten ze er een rivier van – loopt door op het stuk van je buur.”
‘Mijn stagementor grapte dat ik de leraren bijschoolde’
Vernieuwend voor muzische doelen
Haar stageschool juichte haar aanpak toe. Marie: “Ik gaf een workshop waar alle leraren om beurt naar kwamen kijken. Ze noemden het vernieuwend, inspirerend en haalbaar. Mijn stagementor grapte dat ik de leraren bijschoolde.” Dat ziet docent Katrien wel vaker: “Scholen zijn op zoek naar hoe ze de muzische doelen moeten behalen. Leraren voelen zich zelden goed opgeleid om het vak goed in te vullen.”
Cultuur tegen eenheidsworst
Zonde, volgens Marie en Katrien, want via de kunst kan je een moeilijk onderwerp gemakkelijker verbeelden en bespreekbaar maken. “We verdringen kunst en cultuur nu naar de hoek van vrije tijd en entertainment, terwijl die zo veel meer bieden. In deze lestijden is er ruimte om buiten de regeltjes van onze productgerichte samenleving te kleuren. Het is daar dat leerlingen nieuwe en kritische standpunten kunnen formuleren. Als we die ruimte helemaal wegnemen, gaan we naar een samenleving vol eenheidsworst, die niet tolerant is en zichzelf kapot rijdt.”
“Ik wens elke school dus een leraar PK toe”, besluit Katrien. “Studenten kunnen het combineren met een lesbevoegdheid voor Nederlands, wiskunde of een ander vak. Zo’n leraar aan je team toevoegen, kan krachtig en vernieuwend zijn.”
Meer info op PK? Dan vind je hier.
Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Klasse is een multimediaal magazine over en voor onderwijs.