Mijn kleine zus en ik zijn als het ware elkaars tegenpolen.
Zij zit in het buitengewoon onderwijs. Ik leg binnenkort mijn (hopelijk) laatste examen af bij de Examencommissie voor de richting Latijn-wiskunde. En toch lijken we op elkaar.
Beiden hebben we nood aan een andere vorm van onderwijs. Lang volgde ik het gewone onderwijscurriculum, tot ik ongeveer een jaar geleden voor huisonderwijs koos. Dat ik de overstap naar zelfstudie maakte, zorgde voor een dubbel gevoel: aan de ene kant bevrijdend, aan de andere kant onaangenaam.
‘Waar is het onderwijs mij verloren?', is een vraag die me enorm bezighoudt als voorzitter van de Vlaamse Scholierenkoepel. Ik zocht op school steeds naar dingen om mij gemotiveerd te houden, onderwerpen die me persoonlijk aanspraken, die me werkelijk konden boeien en die mijn nieuwsgierigheid prikkelden. Jammer genoeg vond ik die zaken niet op school.
Naar school gaan was voor mij een zoektocht naar de juiste prikkels, maar na een tijd was ik moe. Het was een hele opgave om mijn keuze aan mijn zusje uitgelegd te krijgen. Zij gaat immers wel dolgraag naar school. Haar flexibele curriculum, onderwijs op maat en de ontzettend grote flexibiliteit van haar juffen en meesters maken het mogelijk in te spelen op haar talenten en interesses. Ik zie op haar scholen mooie voorbeelden van hoe onderwijs ervoor kan zorgen dat leerlingen geboeid en gemotiveerd blijven en zich thuis voelen op school.
Ergys Brocaj, eveneens actief bij de Vlaamse Scholierenkoepel, zei het vorig weekend al op de radio: Als er in uw bedrijf veel mensen weg gaan, dan scheelt er iets met uw bedrijf. Als er in uw onderwijs mensen weg gaan of uitvallen, dan scheelt er iets met het onderwijs en dan moeten we dringend ingrijpen, dan moeten we vernieuwen.
Maar onderwijs is een log beest. Wie ‘vernieuwing’ en ‘onderwijs’ in een zin zegt, wordt al snel overladen met diepe zuchten. Desondanks mag nietsdoen en alles bij het oude laten geen optie zijn. Leerlingen merken dat onderwijs achterop hinkt. Het risico om passé te zijn en de trein te missen is te groot. Veel leerlingen merken op hun school nog te weinig een drang naar die voortdurende kwaliteitsverbetering. Soms lijkt het wel alsof het onderwijs bang is voor verandering en ver weg blijft van enige vorm van vernieuwing. Tijd om in actie te schieten dus en een frisse en innovatieve wind door ons onderwijs te laten waaien.
Voor iedereen op school moet het duidelijk zijn waarom er een reorganisatie doorgevoerd wordt en ook over die ‘waarom’ moet goed nagedacht worden. Ik kom wel eens scholen tegen die om de verkeerde redenen met innovatie bezig zijn. Vaak gaat dit dan over imago en profilering, en dat is jammer. Meer leerlingen naar je school lokken is nooit een goede motivatie om te innoveren. Vernieuwen moet steeds gebeuren met het juiste doel voor ogen namelijk de best mogelijke kwaliteit geven aan je leerlingen.
Ik ben een grote fan van onderwijsvernieuwing en de moedige onderwijsmensen die niet bij de pakken blijven zitten. Maar ik ben nog een grotere fan van directies en leerkrachten die het aandurven om hun leerlingen te betrekken bij die veranderingsprocessen die ze willen lanceren op hun school.
De kleur van de nieuwe banken op de speelplaats, de invulling van het schoolbal, de verkoop van broodjes tijdens de lunchpauze… Best interessant allemaal, maar leerlingen bemoeien zich liever met wat er ín de les gebeurt en hoe hun school vormgeeft aan leren. Het is fout leerlingen enkel te bevragen over een beperkt aantal veilige domeinen, maar hen daarna uit te sluiten als er belangrijke beslissingen over de kerntaken van de school genomen worden.
Scholieren geloven dat onderwijs ontwikkelen en innoveren samen met hen moet gebeuren. We zijn vragende partij en willen samen met de school zoeken naar de beste aanpak. Veel directies houden onnodig de kurk op de fles. Als je denkt dat leerlingen niet kunnen meedenken over innovatie en kwaliteitsverbetering, onderschat je ons. Wie denkt dat leerlingen geen ideeën hebben, zich niet interesseren voor onderwijs, zich niet met school willen bemoeien of alleen maar lopen te klagen, heeft het goed mis.
Veel leerlingen willen betrokken worden, maar niet elke leerling wil dat op dezelfde manier doen. En die zoektocht naar een aanpak gaat niet van vandaag op morgen. Elke kleine stap is een overwinning en niet alles lukt meteen van de eerste keer. Maar ambitie en experimenteren kunnen zeker geen kwaad en leveren soms verrassende resultaten op. De leerlingenraad kan in het hele proces een bevoorrechte partner zijn, maar zeker niet de enige. Daarnaast toont de praktijk dat verschillende betrokkenen samenbrengen voor een hoop energie, wederzijds begrip en verrassende partnerschappen zorgt.
Het klinkt misschien een beetje beangstigend. Leerlingen mee laten beslissen over belangrijke zaken pusht directies al eens serieus uit hun comfortzone, maar volgens volgens mij leidt die inspraak van leerlingen niet automatisch tot radicale ommezwaaien. Leerlingen hebben meestal geen behoefte om alles overhoop te halen. Leerlingen kiezen vaak voor de realistische aanpak. We kunnen goed kleine aanpassingen aandragen en benoemen wat niet zal werken, maar we blijven ook graag dicht bij het huidige systeem.
School is een belangrijke plek in het leven van jongeren. Door betrokkenheid te creëren wordt de jongere een partner in de organisatie van het onderwijs in de klas en de school. Daarnaast versterkt dit het vermogen van scholen om daadkrachtige innovatie op poten te zetten. Leerlingen geven de directie en leerkrachten namelijk inkijk in een blinde vlek op school. Leerlingen ervaren het leven en leren op school op een unieke manier en die verschilt vaak met de kijk van leerkrachten en directie. Het klinkt heel logisch allemaal, maar waarom komen we dan maar zo weinig straffe voorbeelden tegen?
Het levert niet alleen winst op voor de leerlingen die gehoord worden en zich beter voelen, maar ook voor de school die haar onderwijsklimaat positief zal zien evolueren, en zelfs voor de maatschappij die erop kan rekenen dat jongeren op school willen en zullen blijven en er waardevolle dingen leren. Pas dan krijg je vernieuwing die gedragen wordt door alle mensen die op je school rondlopen, vernieuwing waarop we écht zitten te wachten, vernieuwing met het juiste doel voor ogen, vernieuwing die ervoor zorgt dat elke leerling zich op zijn of haar plaats voelt, net zoals mijn kleine zusje.