Leerbegeleiding: van co-teachen naar zelfsturende teams in BSO

Het initiatief

De school werkt een ambitieus project uit rond leerbegeleiding, onder het motto ‘alleen ga je soms sneller, maar samen kom je altijd verder!”

We focussen hierbij op de B-stroom en BSO, omdat daar de nood aan nieuwe leervormen, aan verhoogde betrokkenheid van leerlingen bij hun eigen leerproces, aan doelgerichte begeleiding door leerkrachten het grootst is. Het project startte in 1B met co-teaching en wordt gradueel opgebouwd tot flexiklassen met zelfsturende teams voor elk leerjaar t/m het 7de specialisatiejaar. We werken aan die vernieuwing simultaan op leerling-, leerkracht- en schoolniveau:

Op leerlingniveau: de leerling wordt opnieuw eigenaar van leerproces, hij wordt autonomer, werkt op een zelfstandige manier, met een grotere vrijheid om taken en toetsen te plannen maar ook met een grotere verantwoordelijkheid. Hij werkt met deadlines, doet aan zelfreflectie, vraagt peers om samen te werken, zoekt zelf hulpkanalen indien nodig, kan zichzelf juist inschatten op vlak van instructie en/of ondersteuningsnood.

Op leerkrachtniveau: de leerkracht gelooft in de leercapaciteit van elke leerling, is vertrouwd met klasmanagement en groepsdynamische processen, hij weet waar hij de leerling moet brengen op het einde van elk leerjaar. Hij werkt intensief samen met collega’s om de leerplandoelen te concretiseren en op maat van elke leerling te vertalen in taken, opdrachten en lesinhouden. Hij ondersteunt de leerling, als deze begeleiding en instructie nodig heeft. Hij is leerlingbegeleider, coach èn leerkracht, wat de band met en het welbevinden van de leerlingen versterkt. De autonomie van de leerkracht is een grotere verantwoordelijkheid, maar zal resulteren in een grotere betrokkenheid en aldus een hoger welbevinden.

Op schoolniveau: er wordt eerst en vooral gewerkt aan een gedragen schoolvisie rond leerbegeleiding om de draagkracht van het project te garanderen. De samenstelling van compatibele, gemotiveerde kernteams is immers een belangrijke sleutel tot succes. Er wordt tijd en ruimte gemaakt, ook financiële, om de leerkracht te informeren en te professionaliseren. De structurele aanpassingen (hoge tafels, computers, zithoek, afgeschermde instructieruimte, …) zijn ondertussen een feit. Enkel de glazen wand staat er nog niet, deze wordt half november geplaatst. Ook organisatie van nascholingen, interne en externe vormingen, alsook hospiteermogelijkheden zijn een belangrijke focus binnen het professionaliseringsbeleid. De directie zet de bakens uit waarbinnen de kernteams functioneren op een autonome manier. Bij aanwerving van nieuwe leerkrachten is de bereidheid om in dit nieuwe systeem te functioneren een absolute parameter.

De 1ste openklasdag op 29/09/2017 werd een groot succes. 20 collega’s uit andere scholen keerden geïnspireerd en gemotiveerd huiswaarts. Vooraf maakten we ook een documentatiemap, met een heleboel info en praktische tips, alsook concrete materialen voor elke leerkracht.
Een 2de openklasdag staat gepland voor maart 2018.

De vernieuwing

We willen heel expliciet voorbij de huidige hype van het co-teachen. Het is een bewuste opstap naar een uitdagender systeem van zelfsturende teams, die verantwoordelijk zullen zijn voor de opleiding van één leerjaar binnen de BSO-opleiding en de slaagkansen van de leerlingen.

1B werd 1OK, de oversteekklas. Ze werkt vandaag als flexiklas, gedurende 16 lesuren. Met 2 leerkrachten voor de klas worden de lesuren PAV, PO en Frans geclusterd. De meeste leerinhouden werden omgevormd tot taken, die zelfstandig verwerkt kunnen worden en waarvoor de leerling zich inschaalt, pop (instructie nodig), rups (verlengde instructie nodig) of vlinder (zelfstandig). Leerlingen werken op basis van een weekplanning aan de vooropgestelde taken en toetsen, kunnen die afwerken op eigen ritme, in een zelf gekozen volgorde. Veel aandacht gaat naar feedback en feed forward, welbevinden en ouderparticipatie. Zo werd een individueel intakegesprek georganiseerd eind augustus voor alle leerlingen èn ouders van 1B èn een openklasdag op vrijdag 6/10/2017, alweer een zeer gesmaakt initiatief.

Dit schooljaar gaat ook in 2BVJ een kernteam aan de slag dat vooral binnen het vak PAV gaat co-teachen, het schooljaar daarop het 3de jaar enzovoort. Deze klas organiseert de 8 lessen PAV als
co-teachingsklas. De leerkrachten kozen ervoor ook al met weekplanning en zelfsturend leren te werken, om vanaf volgend schooljaar als flexiklas onmiddellijk aan de slag te kunnen gaan. Dan zullen ook de vakken PO en Frans geïntegreerd worden. Ook in deze klas worden infrastructuurwerken uitgevoerd, om een aparte instructieruimte te creëren.

Zodra de flexiklassen een feit zijn en comfortabel werken, zullen ook de praktijklessen betrokken worden, zodat binnen elk leerjaar een team van ongeveer 6 à 10 leerkrachten verantwoordelijk zal zijn voor de realisatie van alle leerplandoelen. We kiezen evenwel voor een flexibel tijdspad, zodat iedereen mee is, tè snel gaan is geen optie.

De enige, absolute voorwaarde bij deze vernieuwing is dat we niet terugkeren naar ‘vroeger’, we denken vooruit en werken proactief of probleemoplossend aan de obstakels die er zeker zullen komen. Vernieuwend is ook de effectieve inbreng van leerlingen en ouders. De leerlingenraad wordt bevraagd en betrokken in dit veranderingsproces. Zij kennen en delen de visie van de school, dragen ze uit naar buitenstaanders, formuleren voorstellen op organisatorisch en inhoudelijk vlak, idem dito voor de ouderraad.

Waarom en hoe?

De frustratie bij leerkrachten groeide elk schooljaar: “ze studeren niet, ze zijn niet meer geïnteresseerd, ze leren niets bij, ze maken de 'verkeerde' keuzes, hun prioriteiten liggen ergens anders...

Het welbevinden en de betrokkenheid van leerlingen èn team zakten gestaag. Wij zijn een zorgende school, we hebben een groot hart voor de leerlingen, en ja, we hebben een fantastisch, professioneel team. Toch voelden we dat ons huidige onderwijssysteem niet meer werkt voor vele leerlingen. Leerkrachten werken momenteel harder dan de leerlingen. “Nog even en we vullen zelf de toetsen in”, zei de leerkracht Wiskunde onlangs. We zochten dus al geruime tijd naar een nieuwe onderwijsvorm, die zowel op vlak van leren als onderwijzen de pampercultuur in onderwijs kon doorbreken, die de leerlingen opnieuw eigenaarschap geeft over hun leerproces, die de intrinsieke motivatie aanpakt, zonder in te boeten aan kwaliteit of leerwinst.

Drie schooljaren terug werd deze frustratie aangepakt in de werkgroep ‘Onderzoekende School’, een team leerkrachten 1ste graad dat, i.s.m. de VUB en CVO, brainstormde over de huidige èn toekomstige onderwijskwaliteit, vooral van de B-stroom. De steeds dalende leermotivatie van de leerlingen en de (ogenschijnlijk) minimale betrokkenheid bij het eigen leerproces waren het uitgangspunt in de zoektocht naar structurele oplossingen. Zij constateerden dat een klas zeer heterogeen werd op vlak van onderwijsnoden, zodat een les zonder binnenklasdifferentiatie quasi onmogelijk werd. Vanuit dit perspectief werd gezocht naar alternatieve onderwijsvormen en belandden we eerst bij het co-teachen; 2 leerkrachten geven samen les aan 1 klasgroep met aandacht voor vernieuwende leervormen zoals contractwerk, ICT-opdrachten, brede evaluatie, doorgedreven groepstaken èn focus op (zelf)reflectie.

Vanuit de co-teachingsklassen wensen we gradueel door te groeien naar flexiklassen, om op langere termijn, m.n. ongeveer 10 schooljaren, te werken met zelfsturende teams binnen al onze BSO-klassen (zie hoger). Belangrijk hierbij zijn de voortdurende vorming en ondersteuning van het lerarenteam, de infrastructurele werken aan de klassen, maar vooral het rotsvaste geloof in de vernieuwing èn de leer-kracht van onze leerlingen.

Resultaten

Wij merken nu al een grote evolutie bij de leerlingen uit de 1B-klas. Zij zijn in staat zelfstandig aan de slag te gaan, ondanks hun beperkingen, ze werken vaker en liever samen, zoeken zelf naar oplossingen, hun spreekvaardigheid gaat erop vooruit. De samenwerking en het voortdurend overleg tussen de leerkrachten werkt ook voor hen inspirerend.

1. leerlingniveau: een verhoogde motivatie en een grotere betrokkenheid op hun persoonlijk leerproces + groter welbevinden + bereidheid tot levenslang leren, m.a.w. grààg leren . Iedereen van de klas 1OK slaagde met vlag en wimpel mét mooie resultaten.

2. leerkrachtniveau: professioneel op vlak van leerbegeleiding en coaching + grotere autonomie en verantwoordelijkheid, wat de leerinhouden en vooral slaagkansen van leerlingen BSO betreft + groter enthousiasme en welbevinden vanwege het intensief werken met een specifieke leerlingengroep + bereidheid tot levenslang leren

3. schoolniveau: infrastructurele aanpassingen van klaslokalen, die uitnodigen tot (zelfstandig)
leren + implementatie van nieuwe onderwijsvorm, zowel structureel als op inhoudelijk gebied + beleidsvernieuwing op vlak van breed evalueren, rapportering en leerplanrealisatie (momenteel wordt aan een nieuw attituderapport gewerkt) + grotere samenwerking met externen op vlak van vorming en verspreiding knowhow (er werd tijdens de openklasdag gekozen om een netwerk op te zetten tussen de aanwezige scholen, om ervaringen en materialen uit te wisselen) + imagoboost voor de BSO-afdeling, wat zal resulteren in verhoogd leerlingenaantal (dit schooljaar stegen de inschrijvingen in 1B met 66%!) + terugdringen van vroegtijdige, ongekwalificeerde uitstroom in BSO.

Tips & tricks

- enkel werken vanuit een nood, draagkracht en veranderbereidheid bij leerkrachtenteam checken,
langetermijnvisie uitwerken rond leerbegeleiding
- literatuur raadplegen
- nascholing volgen rond co-teachen, binnenklasdifferentiatie, groepsdynamica, klasmanagement, interactieve
werkvormen, e.a.
- hospiteren, op zoek naar scholen die al enige ervaring hebben
- startmoment kiezen en daarvoor gaan - niet te vroeg!!
- tijd nemen ( = minstens één trimester, liefst langer) om echt lesmateriaal aan te maken voor de eerste maanden van het
volgende schooljaar (contractwerk, hoekenwerk, variatie aan werkvormen, taakgerichte opdrachten,
evaluatiedocumenten, ...)
- structureel overleg organiseren voor de kernteams, om te plannen, te evalueren en bij te sturen
- geloven in het leer- en groeipotentieel van de leerlingen
- opzetten van netwerk tussen collega’s/scholen die bereid zijn good practices te delen

Materiaal

- literatuur
Binnenklasdifferentiatie – Catherine Coubergs, Katrien Struyven
Scholen slim organiseren – Tom Van Acker
- www.flanderssynergy.be
- lesmateriaal, bij leerkrachten beschikbaar

Type locatie:

Comments

Je moet ingelogd zijn om te kunnen reageren