“Het effect van kinderrechten op school? Leerlingen die zelfs na het laatste belsignaal nog 2 uur blijven rondhangen”, zegt Ismahan Khenifar. Zij bezocht op uitnodiging van UNICEF met 9 andere leraren in opleiding Kinderrechtenscholen in Londen.
Stag Lane. Een infant & nursery school voor kinderen van 5 tot 7 jaar, in Edgware, de noordwestelijke suburbs van Londen. Ver van het blitse Londense stadscentrum, heeft Stag Lane voor 99 procent non-native speakers. En slechts 2 blanke leerlingen.
Strenge veiligheidsmaatregelen
Maar de school is enorm gegeerd. Met 406 leerlingen zit ze aan haar maximumcapaciteit. Tientallen kinderen uit de buurt staan op de wachtlijst. Want de school boekt prima resultaten met haar leerlingen. Ze is een van de 4800 Kinderrechtenscholen in het Verenigd Koninkrijk. Dat betekent dat het Verdrag inzake de Rechten van het kind centraal staat in haar pedagogische project.
Dat valt op zodra je de schoolpoorten binnen stapt. Als je al binnen raakt. Want in Britse scholen, zeker in de metropool, zijn de veiligheidsmaatregelen draconisch. Identiteitsbewijzen van bezoekers worden gecheckt, persoonsgegevens ingevoerd in de computer, foto’s genomen en pasjes gescand. Zonder begeleiding mag je je evenmin door de schoolgebouwen begeven.
Kinderrechten alomtegenwoordig
Eens binnen, loop je door gangen en klassen waarvan de muren letterlijk vol gekleefd zijn met kinderrechten. Op grote panelen staan ‘the right to freedom of thought’, ‘the right to rest and play’ of ‘the right to education’ uitgespeld, en van voorbeelden en foto’s voorzien. In elke klas hangt ook een charter. Geen regels en straffen, maar afspraken die leerlingen én leraren maken en beloven na te leven. De kinderrechten hebben de school overgenomen.
Hana Verstraeten, leraar in opleiding AP Hogeschool: “Het lijkt alsof de kinderen gewoon de kinderrechten opdreunen. Maar het gaat dieper. Ze weten goed hoe die rechten hen helpen in hun leren. En hoe die rechten van de school een veiliger plek maken, een plek waar kinderen elkaar respecteren.”
“Ik schrok toen ik tijdens de Assembly de leerlingen kinderrecht 30 in de praktijk zag omzetten: ‘Je mag je eigen taal spreken, je eigen cultuur beleven, je eigen religie belijden.’ In deze Engelse scholen accepteren ze de identiteit van de kinderen. Dat verdeelt de kinderen niet, integendeel, het verbindt hen. Ik was geschokt, in Vlaanderen schenden wij gewoon de kinderrechten als we die regel 30 niet respecteren.”
Schoolresultaten in VK problematisch
In hetzelfde schoolgebouw huist de verwante Stag Lane Junior School, het equivalent van de lagere school in Vlaanderen. Het is muisstil in de hoogste klassen. Want daar leggen de leerlingen National Curriculum assessments af, beter gekend als de SATs. Dat zijn gestandaardiseerde testen die elfjarigen krijgen in de lagere school in Engeland. En de laatste jaren scoort de school beter op die tests dan 10 jaar terug.
De schoolresultaten, daar schort wel wat aan in het Verenigd Koninkrijk. In het OESO-rapport van 2018 haalt het VK schamele plaatsen 21 voor wetenschappen, 23 voor lezen en 26 voor wiskunde. De sociale achtergrond bepaalt de studieresultaten. En het VK heeft grotere klassen dan gemiddeld. 30 leerlingen in 1 klas zijn geen uitzondering. Tot overmaat van ramp behoren de leerlingen in het VK tot de ongelukkigste ter wereld.
Daar wil de Britse overheid iets aan doen. “In het curriculum ligt de nadruk de laatste jaren meer op kennis en drill”, zegt Lee Jerome, professor onderwijskunde aan de Middlesex University van Londen. “De ouders hechten erg veel belang aan de inspectierapporten. Die worden gepubliceerd, want de overheid gaat ervan uit dat competitie de scholen beter maakt.”
“Engels, wiskunde en wetenschappen zijn prioritair. Burgerschap zit in het curriculum, maar is geen verplichte leerstof. En dan ligt de focus vooral op ‘fundamentele Britse waarden’. Burgerschap wordt zo gereduceerd tot de Union Jack, de Queen, de typische Britse bussen en telefoonhokjes en het nationale voetbalteam. En al is er aandacht voor welbevinden, als kinderrechten ter sprake komen, dan is dat altijd een strijd. Leerlingen krijgen die niet zomaar.”
Inspraak
In de secundaire Kinderrechtenschool die Ismahan bezocht, hebben leerlingen wél inspraak. “Ze worden zelfs betrokken bij het aanwerven van leraren. De school liet de kandidaten voor de vacature telkens een lesuur proefdraaien in de klas. En dan hebben de leerlingen samen met het schoolhoofd beslist wie het best les had gegeven, wie het best overkwam. En op advies van de leerlingen hebben ze besloten wie de nieuwe leraar werd.”
Stag Lane Junior zet op haar beurt in op de kinderrechten om de kinderen zich beter te laten voelen op school en betere resultaten te boeken. Logisch, ziet ook Hana. “Kinderen die hun rechten kennen en weten dat de school hun rechten verdedigt, zijn gelukkiger. Ze hebben meer zelfvertrouwen en ze weten dat ze problemen kunnen bespreken. Daardoor gedragen ze zich beter.”
De Kinderrechten passen ook perfect binnen de pedagogische projecten van de bezochte scholen. Ismahan: “Ze bieden een duidelijke taal over rechten gebaseerd op humanitaire waarden. Elke klas schrijft een handvest. Dat zijn geen regels en straffen, maar afspraken die leraren en leerlingen wederzijds maken en beloven te respecteren.”
Kinderrechten en burgerschap
Stag Lane maakt de kinderrechten ook concreet. Het recht op een properen en veilige omgeving wordt dan: laat de toiletten achter zoals je ze zelf zou willen aantreffen. En het recht op een veilige omgeving komt aan bod in lessen over klimaatveranderingen. Want als je tuin is weggespoeld en je geen groenten meer kan kweken, dan heeft dat een impact op je kinderrechten.
“Wat de kinderen op school leren, maakt hen sterker in de gemeenschap. Ze worden betere burgers”, zegt leraar in opleiding Adriana Blazewicz. “Dat betekent niet dat je je goed moet gedragen om recht te hebben op je rechten. Nee. Als je als leerling weet dat je rechten hebt, zal je ook de rechten van anderen respecteren. En dat leidt tot burgerschap.”
Pijnpunten
Of de studenten ook pijnpunten zien? Adriana: “Heel de school moet meedraaien met de ethos van die kinderrechten. Als dat niet het geval is, dan werkt het niet. Tot zelfs de poetsvrouw, en alle organisaties waarmee scholen samenwerken, moeten mee zijn in het verhaal. En dat is moeilijker in het secundair dan in het lager. Die samenwerking tussen alle vakleraren, is ook in Vlaanderen niet evident.”
Ismahan: “Niet alle vakken lenen zich ertoe om kinderrechten mee te verbinden. Ik heb ook schrik voor een overdosis aan kinderrechten. Je moet er de kinderen niet voortdurend mee om de oren slaan. Anderzijds, ik kan er zelf met moeite 3 opnoemen. Hoe komt het dat wij als leraar kunnen afstuderen zonder dat we ooit over kinderrechten hebben gehoord?”
Wat is een Kinderrechtenschool?
Een Kinderrechtenschool (basisonderwijs) / School for Rights (secundair onderwijs) is een school waar kinderen zich bewust zijn van hun rechten en die van leeftijdsgenoten wereldwijd. De school geeft kinderrechten een plaats in de dagelijkse schoolcultuur: in de lessen, het schoolreglement, de activiteiten. Om een Kinderrechtenschool te worden, werk je gedurende 2 à 3 jaar aan een kinderrechtenklimaat op school. De Partners voor Kinderrechtenscholen (Djapo, KIYO, DGDE, Plan International België, Unicef België en VIA Don Bosco) helpen en begeleiden je met workshops op maat van de school. Meer weten? Laat je inspireren door andere scholen, of mail naar [email protected].
Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Klasse is een multimediaal magazine over en voor onderwijs.